STONEHENGE OBOK TORUNIA? ARCHEOLODZY WIEDZą NIECO WIęCEJ O RONDELU Z TYLIC

W 2019 roku badania archeologiczne w Tylicach w gminie Łysomice rozpoczęli Mateusz Sosnowski i Jerzy Czerniec. Zainspirowały ich wyniki analiz zdjęć satelitarnych udostępniane na Google Maps i Google Earth. Dostrzegli, że w okolicy Tylic znajduje się miejsce, gdzie zieleń dojrzewającej pszenicy była wyraźniejsza i tworzyła owalne pasy układające się w zarys okrągłej budowli.

Naukowcy przyjęli, że to rondel, czyli monumentalna budowla złożona z systemu rowów z czasów pierwszych rolników na Ziemi Chełmińskiej, innymi słowy – z neolitu, czyli z końca epoki kamienia. Takie budowle były wznoszone w Europie Środkowej około 4800-4600 roku przed naszą erą. Czyli odkryte relikty budowli mają niemal 7000 lat!

To sensacyjne odkrycie, bo tego typu budowli nie znajdowano wcześniej na wschód od linii Wisły. Najwięcej odkryto ich na południe od granic Polski: w Czechach, Austrii, Słowacji, Węgrzech i w Niemczech. W Polsce rondele są znane z obszaru Dolnego Śląska.

Pracami w Tylicach kieruje Jerzy Czerniec, który jest doktorantem w Szkole Doktorskiej Nauk Humanistycznych, Teologicznych i Artystycznych UMK. Badacz stara się jak najwięcej ustalić w sprawie rondela z Tylic.

- Najpierw prowadziliśmy badania magnetometrem. Niestety, ich efekt był niewielki, ponieważ nad miejscem położenia rondela przebiega linia wysokiego napięcia. Zastosowaliśmy więc metodę elektrooporową. Jest pracochłonna, wymaga przygotowania gęstej siatki elektrod wbijanych w ziemię. Analiza przepływu prądu i oporności pozwoliła ustalić lokalizację poszczególnych elementów rondela - wyjaśnia Jerzy Czerniec.

Na dziś wiadomo, że okrągła budowla w obecnych Tylicach była monumentalna. Miała 80 metrów średnicy. Naukowcy początkowo ocenili, że jej częścią były dwie bramy. Dzięki ostatnim badaniom doliczono się czterech wejść do wnętrza rondela. Sam rondel tworzyły trzy linie V-kształtnych rowów. Największy z nich miał szerokość około 3 metrów i głębokość 1,5 metra. Możliwe, że rowy były znacznie głębsze i szerokie.

W obecnym roku w Tylicach były prowadzone badania wykopaliskowe. Założono dwa wykopy sondażowe. Prace terenowe spotkały się ze zrozumieniem właściciela terenu, który jest otwarty na współpracę z archeologami. Badacze mogli też liczyć na wsparcie władz gminy Łysomice.

- Badania sondażowe pozwoliły nam ocenić stan zachowania rowów rondela. W wykopach znaleźliśmy pozostałości naczyń ceramicznych, narzędzi krzemiennych i narzędzi z poroża - mówi dr Kamil Adamczak z Instytutu Archeologii UMK, który uczestniczy w badaniach.

Z wykopów zostały także pobrane próbki do badań botanicznych i gleboznawczych. Te ostatnie prowadzi współpracujący z archeologami prof. Michał Jankowski z Wydziału Nauk o Ziemi i Gospodarki Przestrzennej UMK.

Na tym nie koniec. W planach jest przeprowadzenie badań archeoastronomicznych. Archeolodzy liczą, że dzięki tym badaniom będą mogli powiedzieć coś więcej o funkcji rondela z Tylic.

- Innymi słowy przeanalizujemy, jaki jest związek układu rondela z niebem, co oznacza taka, a nie inna lokalizacja bram - zapowiada Jerzy Czerniec.

Jerzy Czerniec prowadzi analizy map satelitarnych w ramach archeologii lotniczej. W Polsce to dynamicznie rozwijająca się dziedzina nauki. Narodziła się w Wielkiej Brytanii po I wojnie światowej.

- Archeologia lotnicza to godziny uważnej analizy map i obrazów satelitarnych. Ziemia Chełmińska to z kolei jeden z najciekawszych archeologicznie regionów w Polsce. Wiele jest tu jeszcze nieodkrytych zabytków - dodaje Jerzy Czerniec.